Halil Rifat Paşa Türbesi; İstanbul Surdışı Eyüp Bostaniskelesi Sokağı ile Boyacı Sokağın kesiştiği yapı adasında tarihinde inşa edilmiştir. Mimarı belli değildir. Tam köşedeki türbe Halil Rifat Paşa’ya aittir. Bunun arkasındaki türbe ise Mahmut Paşa’ya aittir. Aradaki kapı ile birbirlerine geçilmektedir.
TÜRBENİN BANİSİ:
Sadrazam Halil Rıfat Paşa, 1827 yılında Selanik’te doğmuş olup, 1901 yılında İstanbul’da vefat etmiştir. Sultan II. Abdülhamit saltanatında, 7 Kasım 1895-9 Kasım 1901 tarihleri arasında sadrazamlık yapmıştır. Bunun öncesinde de Sivas ve İzmir valilikleri hizmetlerinde bulunmuştur. Osmanlı Devleti'nin 1827 yılında Selanik vilayetinin Siroz sancağına bağlı Lika köyünde "Bölükbaşı ailesi" olarak tanınan bir ailenin çocuğu olarak doğmuştur.
Halil Rifat Paşa, Osmanlı bürokrasi kademesinin en altı olan tahrirat kaleminden, en üst makam olan Sadrazamlığa kadar yükselmiş önemli bir devlet adamıdır. Sibyan mektebinde yeteneği fark edilip bölge eşrafından bir zatın himayesinde İstanbul'da Mülkiye Mektebi'nde eğitimini tamamlamıştır. Katip olarak memuriyete başlayarak bürokrasi içinde yetişen Halil Rifat, çeşitli vilayetlerde divan katipliği, mektupçuluk, mutasarrıflık, valilik ve sonra Dahiliye Nazırlığı ve Sadrazamlık vazifelerinde bulundu. Memuriyet hayatındaki en parlak icraatlarını Sivas, Aydın ve Manastır valilikleri dönemlerinde gerçekleştirdi. Balkanlarda eşkıya ya karşı orijinal mücadele taktikleri ve Anadolu’da bayındırlık alanında vatandaş-devlet işbirliği ile gerçekleştirdiği çalışmalarla şöhrete ulaştı. 1882'de o devirde eyalet merkezi olan Sivas'a vali olarak gönderilmiştir. Yol, içme suyu, tarım, orman alanlarında bölgeye çok hizmet vermiştir. Trabzon-Samsun, Elazığ-Malatya-Hasançelebi sınırına kadar 410 kilometrelik Bağdat yolunu yaptırmıştır. Bu yol üzerinde 314 köprü ve 829 menfez inşa edilmiştir. Çamlıbel’e kendi parası ile bir çeşme yaptırmıştır. Tokat-Niksar-Ünye’ye kadar olan 76 kilometrelik şoseyi yaptırmıştır. Kelkit Irmağı üzerinde 630 metre uzunluğunda 41 gözlü Hamidiye Köprüsü'nü yaptırmıştır. Bunlar dışında 55 köprü ile 32 menfez inşasını gerçekleştirmiştir. Yozgat-Çorum sınırına kadar 63 kilometre yol açtırmış ve köprüler yaptırmıştır. Merzifon-Osmancık ilçesi arası yolu 59 kilometrelik bir şose ile bağlattırmıştır. Şebinkarahisar’dan Trabzon ve Giresun illerine kadar, 64 kilometrelik bir yol ile Sivas-Hafik-Zara-Koyulhisar-Mesudiye ve Ordu illerine kadar 212 kilometrelik şose, 92 köprü, 300’den fazla menfez yaptırmıştır. Ayrıca Sivas’ın kasabalarının ve birçok köyün yollarını inşa ettirmiştir. Yol davasındaki şu sözü tarihe geçmiştir: “Gidemediğin yer senin değildir.” Bütün bu hizmetleri sonunda Sivas’tan görev icabı ayrılarak İzmir’e tayin olmuştur. 1885 ile1891 yılları arasında iki dönem İzmir valiliği yapmıştır. 19. yüzyıldaki yüzlerce vali arasında özellikle yol yapımı konusunda isim bırakan tek şahsiyet Halil Rifat Paşadır. Dahiliye Nazırlığı ve Sadrazamlığının ilk yıllarında en fazla meşgul olduğu mesele Ermeni isyanlarıydı. Dahiliye Nazırlığı görevindeyken başlattığı Darül aceze projesinin sadrazamlığının altıncı ayında tamamlanmasıyla resmi açılışını bizzat yapabilmiştir. Sultan II. Abdülhamit döneminde bütün işlerin saraydan yürütüldüğü ve Sadrazamların nispeten az rolünün bulunduğu bir zamanda, yumuşak huyluluğu ve Padişaha sadakati sayesinde 9 Kasım 1901’de vefat edene kadar makamını muhafaza edebilmiştir. 6 yıllık bu sadrazamlık görevi esnasında da başarılı hizmetlere imza atmıştır. 1901 yılında vefat etmiş, Eyüp'te defnedilmiştir. Türbesi Bostan İskelesi Sokağı ile Boyacı Sokağının birleştiği yerdedir.
TÜRBENİN MİMARİSİ:
Kapısı Boyacı Sokağa açılmakta olan türbe kubbeli olup mermer kaplıdır. Yuvarlak kemerli altı tane penceresi vardır. Bu pencereler demir şebekelidir. Kapısının sağ tarafında türbedar odası bulunmaktadır. Halil Rifat paşa Türbesi’nde biri çok küçük, ikisi de orta boy ve biri büyük ahşap sanduka vardır. Büyük olan Halil Rifat Paşa’ya aittir. Sanduka levhaları yok edilmiştir. 1987 yılında türbe restore edilmiştir. Bu türbenin yanında Mahmut Paşa türbesi bulunur. Bu Mahmut Paşa türbesinde üç sanduka bulunur. Bunlardan birincisinde sanduka üstünde şu yazı vardır. Halil Rifat Paşa’nın oğlu Sultan Abdülmecit’in damadı, Seniha Sultan’ın kocası, Adliye Nazırı Mahmut Celalettin Paşa. ( 1855- 1903)